तिब्बती संस्कृतिबाट प्रभावित यस क्षेत्रको उत्तरी भेग, पर्यटक र अनुसन्धानकर्ताका लागि अति नै महत्वपूर्ण आकर्षणको केन्द्रका रूपमा रहेको छ ।
प्राकृतिक दृष्टिले अपूर्व मुस्ताङ ऐतिहासिक थलाे पनि हाे । यहाँकाे जनजीवन, संस्कृति र प्रकृतिका कारण याे सुन्दर छ । पुरातात्विक उत्खनन् तथा अन्वेषणपछि याे क्षेत्र प्रागऐतिहासिक थलाे पनि रहेकाे भनी प्रामाणित भएकाे छ । यस प्रकार मुस्ताङले हरेक दृष्टिबाट महत्वपूर्ण स्थान राख्दछ । यही भएर पर्यटन गरेर रमाउन चाहनेहरूका लागि मुस्ताङ एउटा सुन्दर उपहार पनि हाे ।
याे प्रदेश नं ४ को उत्तरपट्टि अवस्थित हिमालपारिको जिल्ला हाे । धवलागिरि र निलगिरि दुई अग्ला हिमशिखरको बीचमा रहेको यो जिल्ला हिन्दू र बौद्ध तीर्थयात्रीको पावन भूमि हो ।
पवित्र कृष्ण गण्डकी प्रवाहित हुने यो जिल्ला प्रकृतिको अनुपम दृष्ययुक्त भएकाले पर्यटकका लागि मनमोहक र सुन्दर छ । इतिहासकाे एउटा कालखण्डमा यहाँ लाे नामकाे एउटा छुट्टै राज्य थियाे । लाे राज्यकाे वासिन्दा लाेबा नामबाट चिनिन्छन् । पृथ्वीनारायण शाहकाे राज्य विस्तार अभियानका क्रममा उनका छाेरा बहादुर शाहकाे प्रयासमा लाे राज्य नेपालमा विधिवत् गाभिएकाे थियाे । लाेबा जनसमुदायका अलावा यहाँ थकाली तथा अन्य जातीय समुदायहरूकाे बसाेवास रहेकाे पाइन्छन् । यहाँका अधिकांश मानिसहरू बौद्ध धर्मावलम्बी हुन् ।
तिब्बती संस्कृतिबाट प्रभावित यस क्षेत्रको उत्तरी भेग, पर्यटक र अनुसन्धानकर्ताका लागि अति नै महत्वपूर्ण आकर्षणको केन्द्रका रूपमा रहेको छ । यहाँ पाइने मुख्य वनस्पतिमा सल्लो, धुपी, बैँस, भोजपत्र, लालीगुराँस, काँडेदार बुट्यान, घाँस, भोटेपीपल रहेका छन् । उच्च पहाडी र दुर्गम हिमाली जिल्ला भएकाले यहाँको जनजीवन भिन्नै प्रकारको छ ।
सदरमुकामदेखि उत्तरतिर भोटे गुरुङ, विष्ट र ठकुरी जातिको बाहुल्य छ भने दक्षिणतिर थकाली समुदायको अतिरिक्त दलित तथा अन्य जातिको बसोवास पाइन्छ । उपल्लो मुस्ताङ नेपालको पर्यटनक्षेत्रका लागि अति महत्वपूर्ण छ ।
यहाँ पुग्नका लागि पोखराबाट जोमसोमसम्मको हवाई यात्रा उपलब्ध छ । पोखराबाट जिप चढेर पनि जान सकिन्छ । आजभाेलि सार्वजनिक यातायात पनि संचालनमा आएकाे छ । कतिपय पर्यटक पाेखराबाट म्याग्दीकाे बेनीसम्म माेटरबाट गएर त्यहाँदेखि पैदन जान्छन् वा जाेमसाेमबाट हिड्ने गरेकाे पनि पाइन्छ । मुस्ताङकाे उत्तर दिशामा लाेमन्थाङ गाउँकाे पनि भ्रमण गर्न सकिन्छ । लाेमन्थाङ लाे राज्यकाे राजधानी हाे र अाजभाेलि पनि उक्त राजदरवारकाे अवलाेकन गर्न सकिन्छ । मुस्ताङसम्म पुग्न ५–६ दिन लाग्ने गर्छ भने मथिल्लो मुस्ताङ पुगेर आउन भने कम्तीमा १०–१२ दिन लाग्ने गर्छ ।
