Skip to content
  • नियात्रा
  • गन्तब्य
  • विमर्श
  • कृति
  • समाचार
  • हाम्राे बारेमा

नियात्रा

Niyatra.com

  • नियात्रा
  • गन्तब्य
    • काेशी प्रदेश
    • मधेश प्रदेश
    • वागमती प्रदेश
    • गण्डकी प्रदेश
    • लुम्बिनी प्रदेश
    • कर्णाली प्रदेश
    • सुदूरपश्चिम प्रदेश
  • विमर्श
  • कृति
  • समाचार
  • हाम्राे बारेमा
  • Toggle search form

वनारसकाे घुमाइ, आफ्नै हेराइ

Posted on February 16, 2022July 14, 2022 By बसन्त महर्जन No Comments on वनारसकाे घुमाइ, आफ्नै हेराइ
बसन्त महर्जन

सारनाथ म्यूजियमको घुमाइले धीत मरेकै थिएन, समय तालिकाअनुसार हिड्नु पर्दा मन नलागी नलागी निस्कनु पर्यो । थकथक लागि रहेको थियो । म्यूजियमको त्यो घुमाई न पहिलो पल्ट हो न त अन्तिम नै बन्ने वाला छ । सारनाथ म्यूजियमबाट बाहिरिनुको कारण थियो, त्यसपछि वनारस सयर गर्ने योजना । वनारस पनि मेरो पहिलो होइन, पहिला पनि मज्जाले घुमिसकेको, घर आगनमा जस्तै । तर पनि किन किन वनारस भनेपछि नजानिंदो पाराले पुलकित हुन्छु, मलाई असाध्यै मन पर्छ । मीरा नायरको ‘वाटर’  र वनारससम्बन्धी अन्य चलचित्र तथा डकुमेन्ट्री हेर्दै गर्दा पनि पटक पटक त्यस्तै पुलकित हुन्छु । सम्झनाका तरंगहरू तरंगिन्छन् । अब फेरि त्यही ठाउँमा जाँदैछु, एक्लै होइन, यस पटक परिवार तथा साथीहरूसँग ।

सारनाथ म्यूजियमको प्रवेशद्वारमैं अटो टेम्पोहरू रोकिएको थियो । वनारस जान मिलायौं । बाटोमा जाँदै गर्दा अटो चालकले सोधे, तपाईहरू कहाँ जानु हुन्छ ? जिस्किन मन लाग्यो र जिस्किएँ, ‘ल, कहाँ जान भनेर ल्याउनु भएको ? कहाँ  जाने हो तपाईलाई नै थाहा छ अब ।’’ अटोवाला बेस्कन हाँस्यो र आफ्नो सोधाइमा संशोधन गरे– कहाँ कहाँ घुम्नु हुन्छ भनेर सोधेको नि ।’’

त्यो दिनको बाँकी पूरै समय वनारसमा नै बिताउने  र सारनाथ फर्कने योजना थियो । सारनाथ फर्कनुको कारण हो, हाम्रो वासस्थान यहीं थियो । अटोवालाले सुझाव दियो, गंगामा बोटिङ गर्नुस्, रमाइलो हुन्छ ।’’

वनारस जाने, बोटिङ नगर्ने ? योजना त पहिल्यै देखिको हो तर बोलें, हेरौंला ।

अटोवाला फेरि बोल्यो, मलाई भन्नुस्, म मिलाइ दिन्छु, सस्तैमा । यहाँ ठग्नेहरूको कम्ती छैनन्, ।’

सोधें ‘‘एक जनाको कतिमा मिलाउछौं ?’’

उसले भन्यो, ‘‘म पचास रूपैयाँमा मिलाइ दिन्छु, ठग्नेहरूले त सय ढेढ सय माग्छ घण्टाको ।’’

हाँसो उठ्यो, तर केही भनिंन, बरु मनमनै भनें– ‘तँ मोरा पनि त कम्तीको ठग होइन नि ।’

पहिला पहिला घण्टाको पाँच रूपैयामा गंगा सयर हुन्थ्यो । अब भाउ त पक्कै बढ्यो तर कति भनेर मात्रै थाहा नभएको । अटो ड्राइभरको सहयोग लिने कुनै सोच नै थिएन । हामी आफ्नो व्यवस्था आफै गछौं भनेर वनारस घाटतिर लाग्यौं ।

जहाँसम्म अटो जान्छ त्यहाँसम्म अटोबाट गई बाँकी हिड्न थाल्यौं । भीड अचाक्ली नै थियो । आइतवार परेको थियो, अरु बेलामा भन्दा यो भीड कम्ती नै हो । हिड्ने बाटो हो कि गुड्ने, खुट्याउन पनि गा¥हो । एउटै बाटोमा हिड्ने पनि गुड्ने पनि । सबैलाई हतार–हतार । हिड्नेहरूले गुड्नेहरूलाई असाध्यै अप्ठ्यारो पार्ने ।  हर्न बजाउँदै एउटाले बाटो पाएर छिचोल्यो भने त्यसको पछाडि अर्को पनि पछाडि पछाडि बाटो बनाएर हुँइकी हाल्ने । एवं प्रकारले हिड्ने र गुड्नेको समन्वय भइरहेको छ । न हिड्नेले गुड्नेलाई गाली गर्छ न गुड्नेले हिड्नेलाई । पहिलाभन्दा ठुल्ठुला  घर बनिसकेका रहेछन्, बन्ने क्रममा पनि छन् । वनारसको बयान र सचित्र पुस्तक मात्रै देखेको छोरा प्रत्यक्ष त्यहीं हिड्दै गर्दा अचम्ममा परेको थियो, नहोस् पनि किन ? आफू पनि अचम्मै भइरहेको थिएँ ।

गल्लीहरू छिचोल्दै घाटहरूसम्म पुग्यौ । घाटको दृष्य सँधै उस्तै हो । राजा हरिश्चन्द यहाँ मुर्दा पोल्न बसेको बेलाको वर्णन जस्तो छ अहिले पनि त्यस्तै । गंगाको किनारमा पुग्दा त्यहाँ पहिल्यै साथीहरू पुगिसकेका रहेछन् । त्यति मात्रै कहाँ हो र ? एउटा डुंगा पनि मिलाइसकेको, हाम्रो समूह मात्रै बस्ने, अरुलाई नराख्ने । पैसा पनि सस्तै । भाग लगाउँदा एक जनाको भागमा १५ रूपैँया मात्रै । डुंगा चढ्यौं । एउटा पत्रिकामा मेरो बारेमा लेखिएको थियो, ¥याफ्टीङ गर्न औधी रमाउने बसन्त डुंगा चढ्न सा¥है डराउँछन् भनेर । फेवातालमा डुंगा खियाउँदा त्यो पत्रिकाको पत्रकार साथी सँगै थियो, र त्यस्तो टिप्पणी गरेका हुन् । लेखिएको कुरा साँच्चै ठिक हो । यस पाली मात्रै होइन, पहिला पनि गंगामा डुंगा चढ्दा डराएको थिएँ । नडराउने अरुलाई हेरेर मन सम्हालेर बसें । कोही चल्यो कि म आँत्तिन्छु । यो मेरो आफ्नै कमजोरी पनि होला ।

एक घन्टा समयको लागि डुंगा मिलाएको थियो । डुंगा बिस्तारै गंगाको बीच तिर लाग्यो र पूर्वतिर फक्र्यो । घाटहरूको चलहपहललाई अलि टाढाबाट हेर्नुको मज्जा अलि बेग्लै हुँदो रहेछ । लहरै उभिएका विभिन्न कालखण्डका मन्दिर घाटहरू हेर्दै गयौं । सानो डुंगामा बसेर एउटा केटा हामीतिर हान्निएर आयो । ऊ आफू मात्रै होइन, थुप्रै पंक्षीहरू प्नि उडाउँदै ल्याइराखेको थियो । झोलामा केही खानेकुरा आकाशमा फाल्थ्यो र पंक्षीहरू त्यो टिपेर खान्थे । पानीमा खसे पनि पंक्षीहरूकै मुखमा । एकै क्षणमा हाम्रो वरिपरि ती पंक्षीहरू उड्न थाल्यो । वास्तवमा पंक्षीहरूको खानेकुरा हामीलाई बेच्न आएको रहेछ, किनेर खुवाओस् भने ।

जाने क्रममा ललिताघाट देखियो । त्यसको माथि नै पर्दछ नेपाली मन्दिर । नेपाली महारानी ललितत्रिपुरासुन्दरीले बनाएको हुनाले घाटको नाम ललिताघाट  रह््यो भने त्यही बेला दुई तल्लाको छाने शैलीको शिव मन्दिर पनि बनाइएको थियो । पशुपति मन्दिर पनि भनिन्छ यसलाई । छुट्टै पहिचान बोकेको यो मन्दिरमा दिनहुँ पूजापाठ पनि हुन्छ । त्यससंगै नै एउटा धर्मशाला पनि रहेको छ । त्यहाँ रानी त्रिपुरासुन्दरीको मूर्ति पनि स्थापना गरिएको छ भनिन्छ तर अहिलेसम्म देख्न पाएको छैन । हामी साथीमध्ये धेरैलाई थाहा नै रहेनछ कि त्यहाँ नेपाली मन्दिर पनि छ भन्ने । नेपाली मन्दिर भनेर देखाउँदा कतिले पत्याएनन् पनि । हाम्रो समूहमा धेरै जसो काठमाडौं उपत्यकाकाहरू नै बढी, यस्तो शैलीको मन्दिर त काठमाडौंमा जताततै देखिन्छन्, स्वाभाविक नै लाग्छन्, साथीहरूले त्यही अनुरूप त्यहाँ पनि स्वाभाविक मानेका हुन सक्छन् र बनारसमा नेपाली महारानीले बनाएको, नेपालकै स्वामित्वमा रहेको कुरालाई पत्याउन गा¥हो नै माने ।

मणिकर्णिका घाटमा थुप्रै शब दाह गरिंदै थियो । धुँवा पनि  मन्डराइरहेको थियो । यहाँ आएर मर्न पाए र अन्तिम संस्कार पनि यहीं गर्न पाए मोक्ष प्राप्त हुने हिन्दू मान्यता वा विश्वास अनुसार जीवनको उत्तराद्र्धमा काशीवास गर्न आउनेहरू थुप्रै हुन्छन् । यहाँ यस्ता मात्रै नभएर वरिपरि नजिक गाउँ सहरमा मृत्यु भएकाहरूको अन्तिम दाहसंस्कार गर्न यहीं ल्याएर गरिन्छन् । मरणासन्न अवस्थामा ल्याइएकाहरू घिटघिट  भइरहेको, अन्तिम श्वास फेर्दै गरेको, औपचारिक पूजासंगै दागबत्ती र दागबत्तीपछि मूढा बाले जसरी मृत शरीर जलाइन्छ । ती दृष्यहरू चुपचाप हेर्दै गर्दा वैराग्यता उत्पन्न हुन्छ । उहिले उहिले त ती दृष्यहरूको नजिकबाटै फोटो खिच्न दिइन्थ्यो तर अहिले भने डुंगाबाट पनि खिच्न नपाइने रहेछ ।  कथंकदाचित फोटो खिचेको देख्यो कि तुरुन्तै डुंगा चढेर आई क्यामेरा खोस्ने हुँदा फोटो नखिच्न बारम्बार हाम्रा डुंगा चालकहरूले चेतावनी दिंदै रहे । तसर्थ घाटतिर क्यामेरा सोझ्याउन पनि नपाइने ।

केही पर पुगेपछि डुंगा फर्काउन थाले । घाट र मन्दिरको लहर त बाँकी नै थियो । भनें, राजघाटतिर जाउँ न । राजघाट तिर जान एक घन्टाको समयले नपुग्ने रहेछ । गंगाको बीचमा आलटाल गर्दै समय बिताइदिने र थप पैसा माग्ने कुरामा पनि म सचेत थिएँ । उनीहरूले भनेको थिए, राजघाट जाने भए समय थप्न । पर्दैन भन्यौं । त्यस्तै मान्छे प¥यो भने खल्तीको पैसा रित्याइ दिन्छन् भन्ने त यहाँ कहावत नै छ । हामीलाई डुंगा शयर मात्रै गर्नु थिएन, बजार घुम्नु पनि थियो । किनमेल गर्नु पनि थियो । एकघन्टा भित्र फर्काइदिन भन्यौं र फर्कायो पनि ।

विश्वासको कुरा हो, त्यहाँ पुगेपछि आफ्ना मृतकहरूको नाममा बत्ती बालेर गंगामा बगाउनेहरू पनि उत्तिकै छन् । हाम्रै समूहले पनि गरे । गंगााको पानी पवित्र हुन्छ, जलको रूपमा घरमा लानु पर्छ भनेर डुंगा चढ्दा चढ्दै थुप्रैले तन्किएर बोतल भरे । कसैले तन्किएर गंगाको पानी भर्न भ्याए भने कतिले सकेनन् । यस्तै रीतिरिवाजमा केही बेर अलमलियौं पनि ।

एक दिनमा घुमेर सकिने वनारस कहाँ हो र ? यो बेला धेरै हेर्ने वा घुम्ने आकांक्षा पनि थिएन । यतिसम्म कि, विश्वनाथ मन्दिर पनि पुगिनँ । डुंगा सयर पछि किनमेलमा सबैको ध्यान गयो । सबैको  ध्यान साडी किन्ने थियो तर आइतवारको प्रभाव त्यहाँ पनि प¥यो । कतिले किने, कत्तिले हेरे मात्रै । केही पुस्तक किन्ने धोको थियो, पूस्तक पसलहरू त झन् ठ्याम्मै बन्द । एक ठाउँमा एउटा सानो स्टेशनरी पसल देखें, बच्चाहरूको खेलौना र स्कूल कितावहरू भmुन्ड्याइराखेको । इतिहासको किताव पाइन्छ ? एउटा युवक भित्र गयो र भारतीय इतिहास सम्बन्धी एउटा पुस्तक लिएर आयो । यस्तै खालको अरु पनि ल्याउ भने, भित्र खोतलखातल  पारेर ल्याए । अरु पनि ल्याउनु भनें, ल्याए । त्यो पसलमा नबिक्ने भएर भित्रै थन्क्याएको होला तर मेरा लागि त्यो गतिलो किनमेल हो ।

फर्कने बेलासम्ममा अँध्यारो भइसकेको थियो । एउटा अटो लिएर सारनाथतिर सोझियौं । तर एक ठाउँमा पुगेपछि ट्राफिक जाम भएर रोकिनु प¥यो । बाहिर निस्केर यस्सो हेरेको त हेरिनसक्नु  जाम, पछाडि पनि उस्तै भइसकेको । पर्खेर बस्नु बाहेक अर्को उपाय रहेन । झण्डै एक घण्टापछि ड्राइभरले एउटा बाटो लियो । अलि अगाडि बढेपछि थाहा भयो, अगाडि बाटो बन्दै गरेको छ, बाटो बन्द । ठुल्ठुला बत्ती  बालेर भए पनि रातोदिन काम गरिहरेको थियो । कहिं बाटो बन्द, कहीं जाम । बाटो खोज्दै, फर्कदै र अगाडि बढ्दै गर्दा कहाँ पुग्यो कहाँ भन्न पनि नसकिने अवस्थामा प¥यौं । सहरलाई नयाँ रूप दिन त्यहाँ धेरै कुरा भत्काइँदै रहेछ । भित्रभित्रै छिर्दै गर्दा बत्ती नै नभएको वा भएर पनि लोड सेडिङको समयमा परेर हो, ठम्याउन सकिनँ । अटोवाला बडो मेहनतले अगाडि बढ्दै हो वा पछि फर्कदै भनेर पनि बुझ्न सकेनौं । कता लग्यो लग्यो । घरिघरि सोध्दै गरें । उसले सोध्यो– कहाँ जाने ? सारनाथमा पुगिसकेको रहेछ । चाइनिज टेम्पलमा पु¥याइदिन भनें तर उसलाई चाइनिज टेम्पल थाहा रहेनछ । सारनाथको मूलबाटो ड्राइभरले पु¥याएपछि ढुक्क भयौं र चाइनिज टेम्पल उसलाई चिनायौं ।

चाइनिज टेम्पलमा पुगेपछि सकुशल आइपुगेको महसुस भयो । भाडा तिर्ने बेलामा अटोवालासँग जिस्किन मन लाग्यो र भनें– तिमीलाई बाटो देखाउने हामीले, हामीले नै पैसा तिर्ने ? बरु तिमीले पो हामीलाई तिर्न पर्ने । केटो सोझो रहेछ, हाँस्यो मात्रै । बडो मेहनत गरेर ल्याइपु¥याएको हुँदा थप पैसा माग्ला र दिनु पर्ला भन्ने सोचाइ पहिलै बनाइसकेको थिएँ । काठमाडौंमा त यस्तो बेलामा नै हो बढीभन्दा बढी पैसा अँठ्याउँने । अटो चढ्ने बेलामा जति मोल गरिएको थियो, त्यत्तिकै पैसा लियो र ऊ गयो ।

Share this…
Share on Facebook
Facebook
Tweet about this on Twitter
Twitter
Share on LinkedIn
Linkedin
Email this to someone
email
नियात्रा

Post navigation

Previous Post: पर्यटन विकासमा लुम्बिनी र भ्रम
Next Post: रोमाञ्चक भूलभुलइयाः हराउन तयार हुनुहुन्छ ?

Related Posts

पहिलो बिजुलीबत्तीको उज्यालोमा पुुरानो बाटो पहिल्याउँदै नियात्रा
न्यागःमणि हुँदै तारकेश्वरतर्फ नियात्रा
छोएर पनि देख्न नपाएको समुद्र नियात्रा
मणि दानस्थल मणिचुड दह नियात्रा
साँखुको बज्रयोगिनी र मणिचूड दहमा एक दिन नियात्रा
झाेरकाे झरना र झरी नियात्रा

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

  • झाेरकाे झरना र झरी
  • गुफा डाँडामा उक्लिंदा
  • झरी, कविता र धरान-भेडेटार 
  • सुन्दरीजलभन्दा माथि माथि
  • जामाचो मेला, २०७९

(नियात्रा.कममा नियात्रा तथा कुनै ठाउँकाे परिचय वा पर्यटनसम्बन्धी लेखहरू niyatramail@gmail.com मा पठाउन सक्नुहुन्छ ।)

Copyright © 2023 नियात्रा.

Powered by PressBook Grid Blogs theme